کشش در اقتصاد نشان‌دهنده مقدار حساسیت عرضه یا تقاضا به تغییرات قیمت یا درآمد است. در نوشتار پیش‌رو، به صورت تصویری با کشش و تعاریف زیرمجموعه آن آشنا می‌شویم.

کشش تقاضا چیست؟

افراد زمانی تقاضای خود را برای یک کالا افرایش می‌دهند که قیمت آن پایین‌تر باشد، درآمد‌ آن‌ها بالاتر باشد، قیمت کالاهای جانشین بالاتر باشد یا قیمت کالای مکمل کالای مورد نظر آن‌ها، پایین‌تر باشد. این بحث در مورد تقاضا و عوامل تاثیرگذار بر آن، کیفی است و نه کمی.

یعنی در مورد جهت حرکت تقاضا بحث می‌کند و به اندازه این تغییر، توجهی نداشته است. برای سنجش مقدار پاسخ گویی تقاضا به تغیرات عوامل بوجود آورنده آن، اقتصاددانان از مفهوم «کشش تقاضا» (Elasticity of Demand) استفاده می‌کنند.

کشش قیمتی تقاضا و عوامل تعیین‌کننده آن

مطابق قانون تقاضا، کاهش قیمت کالا، مقدار تقاضا شده برای آن‌را افزایش می‌دهد. اگر مقدار تقاضاشده به صورت اساسی در برابر تغییرات قیمت، واکنش نشان دهد، تقاضا برای کالا را کشش‌پذیر در نظر می‌گیریم. زمانی تقاضا را غیر‌کشش‌پذیر به شمار می‌آوریم که مقدار تقاضا شده پاسخ اندکی به تغییرات قیمت داشته باشد یا پاسخی نداشته باشد.

تعیین میزان کشش‌پذیری تقاضا برای کالایی معین

تقاضا برای هر کالا به «ترجیحات مصرف کننده» (Consumer Preferences) بستگی دارد. کشش قیمتی تقاضا تحت تاثیر عوامل متعدد اقتصادی، اجتماعی و روان‌شناختی تاثیرگذار بر تمایلات افراد، قرار می‌گیرد.

البته می‌توان قوانینی کلی در رابطه با عوامل تعیین‌کننده کشش قیمتی تقاضا، استخراج کرد.

کالاهای ضروری در مقایسه با کالاهای لوکس و تجملاتی

کشش قیمتی تقاضا برای کالاهای ضروری برابر صفر است اما کالاهای لوکس و تجملاتی کشش قیمتی تقاضای مثبتی دارند. با افزایش نرخ ویزیت پزشکان، تعداد مراجعه افراد به مطب‌ها، تغییر قابل توجهی را تجربه نخواهد کرد. با این‌ حال، امکان دارد به صورتی تقریبی، تعداد دفعات مراجعه به پزشک، تا حدی،‌ کاهش یابد.

از طرفی دیگر، با افزایش قیمت قایق‌های تفریحی، مقدار تقاضا برای این قایق‌ها، کاهش چشم‌گیری خواهد داشت زیرا مراجعه به دکتر از دید اغلب افراد کالایی ضروری و هزینه‌کردن برای قایق تفریحی، موردی غیرضروری و تجملاتی، یا به عبارتی، لوکس در نظر گرفته می‌شود.

البته این که کالایی لوکس یا ضروری در نظر گرفته‌ شود، برگرفته از ویژگی‌های ذاتی کالا نیست و به ترجیحات مصرف‌کننده بستگی دارد.

برای مثال، امکان دارد، قایقرانی حرفه‌ای و بی توجه به وضعیت سلامت عمومی خود، تقاضایی بدون کشش برای قایق داشته باشد و مراجعه به پزشک را موردی تجملاتی با تقاضایی کشش‌پذیر در نظر بگیرد.

در دسترس‌پذیری کالاهای جانشین نزدیک

کالاهایی با جانشین نزدیک، تقاضایی کشش‌پذیرتر دارند زیرا برای مصرف‌کنندگان راحت‌تر است که از مصرف آن کالاها به مصرف کالاهای جانشین‌شان، روی بیاورند.

برای مثال، کره حیوانی و کره گیاهی به سادگی قابل جایگزینی هستند. افزایش اندک در قیمت کره حیوانی – با ثابت در نظر گرفتن قیمت کره گیاهی – کاهش فروش کره حیوانی را به همراه خواهد داشت.

از طرفی دیگر، به علت بدون جانشین بودن تخم مرغ، تقاضا برای آن، احتمالاً، کشش‌ناپذیرتر از تقاضا برای کره حیوانی خواهد بود.

تعریف بازار

کشش تقاضا در هر بازاری بستگی به نحوه ترسیم مرزبندی‌های آن بازار توسط ما دارد. بازار‌هایی با محدوده کوچک‌تر، تقاضای کشش پذیرتری نسبت به بازار‌هایی با محدوده گسترده‌تر دارند زیرا امکان یافتن جانشین برای کالاهای بازاری با محدوده کوچک‌تر و معین‌تر، آسان‌تر است.

برای مثال، اگر غذا را به عنوان دسته‌ای گسترده در نظر بگیریم، تقاضای آن، بدون کشش خواهد بود زیرا کالای جانشینی برای غذا وجود ندارد. اگر تعریف خود را محدودتر کنیم، برای مثال بستنی را در نظر بگیریم، تقاضا کشش‌پذیرتر است زیرا جانشین‌ کردن سایر دسرها به جای بستنی ساده‌تر به شمار می‌رود.

با محدود کردن بیشتر تعریف خود، برای مثال بستنی وانیلی، تقاضا کشش‌پذیرتر نیز خواهد بود زیرا سایر طعم‌های بستنی جانشین‌های تقریباً کاملی برای طعم وانیلی، به شمار می‌روند.

افق زمانی

عموماً کالاها در افق زمانی بلند‌مدت‌تر، کشش‌پذیری تقاضای بیشتری دارند. با افزایش قیمت گازوئیل، مقدار تقاضا تنها در ماه‌های اولیه، کمی کاهش می‌یابد. اگر چه، در گذر زمان، با خریداری دستگاه‌های اتومبیل کم مصرف‌تر، استفاده از حمل و نقل عمومی، و کم کردن فاصله از محل کار، در طی چندین سال، مقدار گازوئیل تقاضاشده به صورت قابل توجهی، کاهش می‌یابد.

معرفی فیلم آموزش مقدماتی اقتصاد خرد

یادگیری اقتصاد خرد، نه تنها برای واحد‌های درسی ارائه‌شده در دانشگاه بلکه برای درک تصمیم‌گیری، در زندگی روزانه مهم و کاربردی به شمار می‌رود. دوره تدوین‌شده توسط «سایت» به مرور بعضی از مهم‌ترین مفاهیم اقتصاد خرد می‌پردازد.

این دوره در ۹ ساعت و دو درس، سرفصل‌های ابتدایی تدریس‌شده در اقتصاد خرد را بیان کرده است. در این دوره با تعاریفی مانند عرضه و تقاضا، تعادل، کشش، اقتصاد رفاه و مالیات بر واحد تولید، آشنا خواهید شد. این دوره برای دانشجویان مهندسی صنایع، اقتصاد، مدیریت و سایر علاقه‌مندان، مفید خواهد بود.

 چگونه کشش قیمتی تقاضا را بسنجیم؟

در اینجا، پس از آشنایی کلی با کشش قیمتی تقاضا، به صورت دقیق‌تری نحوه محاسبه آن‌را بیان کرده‌ایم. اقتصاددانان، کشش قیمتی تقاضا را با تقسیم درصد تغییرات مقدار تقاضا شده بر درصد تغییرات قیمت، بدست می‌آورند.

برای مثال، فرض کنید که افزایش ۱۰ درصدی در قیمت قیف بستنی، کاهش ۲۰ درصدی را در خرید بستنی توسط شما به همراه داشته باشد. «کشش قیمتی تقاضا» (Price Elasticity of Demand | PED) به شکل زیر محاسبه خواهد شد.

$$PED=frac{% 20}{% 10}=2$$

در مثال عنوان‌شده، کشش برابر ۲ است یعنی تغییر بوجود آمده در مقدار تقاضا شده، دوبرابر مقدار تغییرات قیمت است. به علت رابطه منفی مقدار تقاضا شده با قیمت آن، درصد تغییر در مقدار، همیشه علامتی مخالف درصد تغییر در قیمت خواهد داشت.

در مثال بالا، درصد تغییر در قیمت، مثبت ده درصد (نشان‌دهنده افزایش) و درصد تغییر در مقدار تقاضا شده، منفی بیست درصد (نشان‌دهنده کاهش) است.

به همین دلیل، اعداد گزارش‌شده برای کشش تقاضا گاهی اوقات، منفی هستند. در این نوشتار، ما قدرمطلق کشش‌ها را بیان خواهیم کرد. با این قرارداد، کشش قیمتی بزرگ‌تر، نشان دهنده پاسخ‌گویی بیشترِ مقدار تقاضاشده به قیمت است.

روش  نقطه میانی یا روش قوسی

اگر بخواهید کشش قیمتی تقاضا را میان دو نقطه روی نمودار تقاضا محاسبه کنید، متوجه مشکلی آزاردهنده خواهید شد. کشش بدست آمده از نقطه $$A$$ تا $$B$$ و کشش بدست آمده از نقطه $$B$$  تا $$A$$، با یکدیگر، تفاوت خواهد داشت. برای مثال، اعداد زیر را در نظر بگیرید.

قیمت = ۴۰۰،۰۰۰ تومان

مقدار= ۱۲۰

قیمت = ۶۰۰،۰۰۰ تومان

مقدار= ۸۰

اگر روی نمودار، از نقطه $$A$$ به سمت نقطه $$B$$ حرکت کنیم، قیمت، افزایشی ۵۰ درصدی و مقدار،  کاهشی ۳۳ درصدی را تجربه خواهد کرد. یعنی کشش قیمتی تقاضا برابر $$ 33div50$$ یا ۰٫۶۶ خواهد بود.

از طرفی دیگر، اگر کش قیمتی تقاضا را با حرکت از نقطه $$B$$  به نقطه $$A$$ محاسبه کنیم، قیمت ۳۳ درصد کاهش می یابد و مقدار  ۵۰ درصد افزایش را تجربه می‌کند. یعنی کشش قیمتی تقاضا در نهایت برابر $$ 50 ÷ 33$$ یا ۱٫۵ خواهد بود.

یکی از راه‌ها برای حل این مشکل، استفاده از روش نقطه میانی یا روش قوسی برای محاسبه کشش است. بجای محاسبه درصد تغییر با استفاده از روش استاندارد (تقسیم میزان تغییر بر مقدار اولیه)، روش قوسی، درصد تغییرات را از تقسیم میزان تغییر مقادیر ابتدایی و انتهایی، بدست می‌آورد.

برای مثال، قیمت ۵۰۰،۰۰۰ تومان نقطه میانی قیمت‌های ۴۰۰،۰۰۰ تومان و ۶۰۰،۰۰۰ تومان است. بنابراین، مطابق روش قوسی، تغییر از قیمت‌ ۴۰۰،۰۰۰ تومان به ۶۰۰،۰۰۰ تومان ($$left(600,000-400,000right)div 500,000= % 40$$) افزایشی ۴۰ درصدی در نظر گرفته می‌شود.

به صورت مشابه، تغییر از ۶۰۰،۰۰۰ تومان به ۴۰۰،۰۰۰ تومان، کاهشی ۴۰ درصدی است. از آن جایی‌ که، روش قوسی فارغ از جهت تغییر، پاسخ یکسانی دارد، اغلب برای محاسبه کشش قیمتی تقاضا بین دو نقطه، از آن استفاده می‌شود.

در مثال ما، نقطه میان دو نقطه $$A$$ و $$B$$ خصوصیاتی به شرح زیر خواهد داشت.

قیمت = ۵۰۰،۰۰۰ تومان

 مقدار= ۱۰۰

مطابق روش نقطه میانی یا کشش قوسی، با حرکت از نقطه $$A$$ به نقطه $$B$$، قیمت ۴۰ درصد افزایش می‌‌یابد و مقدار نیز ۴۰ درصد کاهش را تجربه می‌کند.

همچنین، با حرکت از نقطه $$B$$ به $$A$$، قیمت ۴۰ درصد کاهش می‌یابد و مقدار نیز ۴۰ درصد افزایش را تجربه می‌کند. در هر دو این جهت‌ها، کشش قیمتی تقاضا برابر ۱ است.

می‌توانیم کشش قیمتی تقاضا را برای دو نقطه، به روش قوسی، به شکل زیر محاسبه کنیم. این دو نقطه به صورت $$left(Q_{1},P_{1}right)$$ و $$left(Q_{2},P_{2}right)$$ نشان داده شده‌اند.

$$frac{left(Q_{2}-Q_{1}right)/left[left(Q_{2}+Q_{1}/2right)right]}{left(P_{2}-P_{1}right)/left[left(P_{1}+P_{2}right)/2right]}$$

صورت کسر، نشان‌دهنده میزان تغییرات در مقدار محاسبه شده در بکارگیری روش قوسی و مخرج کسر نشان‌دهنده درصد تغییرات در قیمت محاسبه شده با بکارگیری روش قوسی یا روش نقطه میانی است.

معرفی فیلم آموزش اقتصاد خرد

مبحث رفتار تولیدکننده، منحنی امکانات تولید و دروس مشابه، در اقتصاد خرد بررسی می‌شوند. اقتصاد خرد در واقع پایه اقتصاد را تشکیل می‌دهد و حتی مفاهیم اقتصاد کلان براساس تعاریف اقتصاد خرد، بوجود آمده‌اند. جهت مرور مفاهیم در مدت زمان کوتاه، می‌توانید از دوره آموزشی ارائه‌شده توسط «سایت» استفاده کنید.

این دوره آموزشی در ۴ ساعت و  ۵ درس، تدوین شده است. در ادامه، سرفصل‌های این دوره آموزشی، معرفی شده‌اند. در درس اول، کلیات اقتصاد خرد مرور می‌شوند. در درس‌های دوم و سوم به ترتیب تولید در کوتاه‌مدت و تولید در بلندمدت، آموزش داده می‌شوند.

نظریه هزینه را در درس چهارم می‌آموزید. سازمان بازار را در درس پنجم، فراخواهید گرفت. دوره پیش‌رو، برای رشته‌های علوم اقتصادی، مدیریت و حسابداری، مفید به شمار می‌رود.

انواع منحنی های تقاضا

اقتصاددانان منحنی های تقاضا را بر حسب میزان کشش آن‌ها، به دسته‌های گوناگونی تقسیم‌بندی می‌کنند. زمانی تقاضا «کشش‌پذیر» (Elastic) است که کشش بیشتر از ۱ باشد. یعنی مقدار به صورت نسبی، بیشتر از قیمت حرکت کند.

تقاضا «کشش ناپذیر» (Inelastic) است زمانی که کشش کمتر از ۱ باشد. یعنی مقدار به صورت نسبی، کمتر از قیمت حرکت کند. اگر کشش برابر ۱ باشد، مقدار به صورت نسبی همگام با قیمت حرکت خواهد کرد و گفته می‌شود که تقاضا کشش واحد دارد.

کشش قیمتی تقاضا، اندازه‌گیری کننده مقدار تقاضاشده با توجه به تغییرات قیمت است، بنابراین، رابطه نزدیکی با شیب منحنی تقاضا دارد. این نکته را به خاطر بسپارید که هرچه منحنی تقاضا افقی‌تر باشد، کشش قیمتی تقاضا بیشتر است و برعکس. در نمودار زیر می‌توانید ۵ نمونه را مشاهده کنید.

در نموداری با کشش صفر، تقاضا، کاملاً کشش ناپذیر و منحنی تقاضا عمودی است. در این نمونه، فارغ از قیمت، مقدار تقاضا شده یکسان باقی می‌ماند. با افزایش کشش، منحنی تقاضا افقی‌ و افقی‌تر می‌شود.

از سویی دیگر، اگر تقاضا کاملاً کشش‌پذیر باشد، کشش حتی می‌تواند به سمت بی‌نهایت نیز میل کند و منحنی تقاضا افقی می‌شود. یعنی تغییرات اندک در قیمت، تغییرات بزرگی را ر مقدار تقاضاشده ایجاد می‌کند.

درآمد کل و کشش قیمتی تقاضا

در زمان مطالعه تغییرات  عرضه و تقاضا در یک بازار، یکی از متغیرهایی که مورد توجه قرار می‌گیرد «درآمد کل» (Total Revenue |TR) است. مبلغی که توسط خریداران پرداخت و توسط فروشندگان دریافت می‌شود.

در هر بازاری، درآمد کل برابر $$Ptimes Q$$ است. قیمت کالا ضرب‌ در تعداد دفعاتی که از آن کالا فروش داشته‌ایم. می‌توانیم در نمودار زیر به صورت تصویری درآمد کل را نمایش دهیم.

در نمودار زیر ارتفاع مستطیل قرار گرفته زیر منحنی تقاضا برابر $$P$$ یا قیمت و عرض آن برابر $$Q$$ یا مقدار است. مساحت این مستطیل برابر درآمد کل در این بازار است. درنمودار زیر با توجه به قیمت که ۴۰۰۰ تومان است و مقدار که برابر ۱۰۰ است، درآمد کل به ۴۰۰،۰۰۰ تومان خواهد رسید.

چگونه مقدار درآمد کل با حرکت در طی منحنی تقاضا تغییر می‌کند؟

پاسخ بستگی به کشش قیمتی تقاضا دارد. در صورت کشش‌ناپذیر بودن تقاضا، افزایش قیمت، افزایش درآمد را به همراه خواهد داشت. یعنی افزایش قیمت از ۱۰۰۰ تومان به ۳۰۰۰ تومان، مقدار تقاضا‌شده را از ۱۰۰ به ۸۰ و درآمد کل را از ۱۰۰ به ۲۴۰ می‌رساند.

افزایش قیمت، حاصل‌ضرب قیمت در مقدار را افزایش می دهد زیرا کاهش بوجود آمده در مقدار، به صورت نسبی کوچکتر از مقدار افزایش بوجود آمده در قیمت است.

در صورت کشش‌پذیر بودن تقاضا، به نتیجه مخالفی دست پیدا می‌کردیم. افزایش قیمت، کاهش درآمد را به همراه داشت. در نمودار زیر می‌توانید مشاهده کنید که برای مثال، با افزایش قیمت از ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان، مقدار تقاضاشده از ۵۰ به ۲۰ کاهش پیدا می‌کند و درآمد  کل از ۲۰۰،۰۰۰ تومان به ۱۰۰،۰۰۰ تومان می‌رسد.

به علت کشش‌پذیر بودن تقاضا، کاهش مقدار تقاضا شده به قدری قابل توجه است که می‌تواند افزایش قیمت را پوشش دهد زیرا کاهش $$Q$$ به صورت نسبی بزرگ‌تر از افزایش بوجود آمده در $$P$$ است.

مثال‌های عنوان‌شده، قانونی کلی را به تصویر می‌کشند.

• با وجود کشش‌ناپذیر بودن منحنی تقاضا (کشش قیمتی کمتر از ۱) افزایش قیمت، درآمد کل را افزایش می‌دهد و کاهش قیمت، کاهش درآمد کل را به همراه دارد.
• در صورت کشش‌پذیر بودن منحنی تقاضا (کشش پذیری قیمت به اندازه بیشتر از ۱ ) افزایش قیمت درآمد کل را کاهش می دهد و برعکس.
• در صورت کشش واحد داشتن منحنی تقاضا، ( کشش قیمتی دقیقاً برابر ۱) تغییر قیمت تاثیری بر درآمد کل نمی‌گذارد.

کشش و در آمد کل در یک منحنی تقاضای خطی

با اینکه کشش در طی بعضی از منحنی‌های تقاضا ثابت باقی می‌ماند، الزاماً تمام منحنی‌های تقاضا اینگونه نیستند. برای مثال، می‌توان به منحنی تقاضایی اشاره کرد که خط مستقیم است و کشش در طی آن تغییر می‌کند.

همان‌طور که در نمودار زیر ملاحظه می‌کنید، نموداری که به شکل خط مستقیم باشد، شیب ثابت دارد. با وجود ثابت بودن منحنی تقاضایی که شبیه به خط مستقیم است، کشش آن ثابت نیست. شیب نشان‌دهنده نرخ تغییرات دو متغیر است. در صورتی‌که کشش، درصد تغییرات دو متغیر را نشان می‌دهد.

در نقطه‌هایی با قیمت پایین‌تر و مقدار بیشتر، منحنی تقاضا کشش‌ناپذیر است. همچنین، در نقطه‌هایی با قیمت بالا و مقدار کمتر، منحنی تقاضا کشش پذیر به شمار می رود.

در جدول زیر، می‌توانید درآمد کل را در هر نقطه از منحنی تقاضا مشاهده کنید. این اعداد رابطه میان درآمد کل و کشش را نشان می‌دهند. برای مثال، زمانی که قیمت برابر ۱۰۰۰ تومان باشد، تقاضا کشش ناپذیر است و افزایش قیمت به اندازه ۲۰۰۰ تومان درآمد کل را بیشتر می‌کند.

زمانی که قیمت برابر ۵۰۰۰ تومان و تقاضا کشش پذیر باشد، افزایش قیمت تا ۶۰۰۰ تومان درآمد کل را کاهش می‌دهد. بین ۳۰۰۰ تومان و ۴۰۰۰ تومان تقاضا کاملاً کششی واحد دارد و درآمد کل در این دو نقطه با یکدیگر برابر است.

سایر کشش‌های تقاضایی

به علاوه، کشش قیمتی تقاضا، اقتصاددانان از انواع دیگر کشش‌ها برای تشریح رفتار خریداران در بازار استفاده می‌کنند.

کشش درآمدی تقاضا چیست؟

اقتصاددانان از کشش درآمدی تقاضا جهت سنجش تاثیرگذاری تغییرات مقدار تقاضاشده با توجه به تغییرات درآمد مصرف‌کننده، استفاده می‌کنند.

کشش درآمدی از تقسیم درصد تغییرات تقاضا شده بر درصد تغییرات درآمد، محاسبه می‌شود.

همان‌طور که می‌دانید، اغلب کالاهایی که استفاده می‌کنیم، کالاهایی نرمال یا عادی هستند. یعنی افزایش درآمد، مقدار تقاضای ما را برای این کالاها، افزایش می‌دهد. به علت هم‌جهت بودن حرکت مقدار تقاضا و درآمد، کالاهای نرمال، کشش درآمدی مثبت دارند.

بعضی از کالاها مانند بلیط اتوبوس سواری کالاهای پست نامیده می‌شوند. با افزایش درآمد، تقاضای ما برای کالاهای پست، کاهش خواهد یافت. درآمد بالاتر، مقدار کالای پست تقاضا شده را کاهش می‌دهد. به علت جهت مخالف حرکت مقدار تقاضا و درآمد، کالاهای پست، کشش درآمدی منفی دارند.

حتی در میان کالاهای نرمال، کشش های درآمدی از لحاظ اندازه به صورت قابل توجهی با یکدیگر تفاوت دارند. کالاهای ضروری مانند خوراک و پوشاک، کشش درآمدی کمتری دارند زیرا مصرف‌کنندگان فارغ از پایین‌ بودن درآمد خود بعضی از این کالاها را خریداری می‌کنند.

کالاهای لوکس و تجملاتی مانند کت‌های پشمی و خاویار کشش درآمدی بالاتری دارند زیرا مصرف‌کنندگان در صورت پایین‌تر بودن درآمد خود از مصرف این کالاها منصرف خواهند شد.

کشش متقاطع قیمتی

اقتصاددانان از «کشش متقاطع قیمتی تقاضا» (The Cross-Price Elasticity of Demand) برای سنجش تاثیرگذاری تغییر مقدار کالای تقاضا شده بر تغییر قیمت کالایی دیگر، استفاده می‌کنند.

با تقسیم درصد تغییرات در مقدار تقاضا شده از کالای اول بر درصد تغییرات قیمت کالای دوم می‌توانیم این کشش را محاسبه کنیم.

مثبت یا منفی بودن کشش متقاطع تقاضا نشان‌دهنده جانشین یا مکمل بودن کالاهاست. همان‌طور که می دانید، کالاهای جانشین کالاهایی هستند که به جای یکدیگر به کار گرفته می‌شوند.برای مثال، می‌توان به ساندویچ‌های فلافل و  ساندویچ سبزیجات اشاره کرد.<

افزایش قیمت سبزیجات موجب می‌شود که افراد به مصرف ساندویچ فلافل روی بیاورند و برعکس. به علت حرکت هم جهت قیمت ساندویچ سبزیجات و مقدار ساندویچ فلافل تقاضا شده، کشش متقاطع تقاضا مثبت است.
از طرفی دیگر، در مورد کالاهایی مکمل یکدیگر مانند رایانه‌ها و نرم‌افزار‌ها، کشش متقاطع منفی است یعنی افزایش قیمت رایانه‌ها، تقاضا برای نرم‌افزار را کاهش می‌دهد.

کشش عرضه چیست؟

عرضه‌کنندگان یک کالا، با افزایش قیمت آن، مقدار عرضه‌شده را افزایش می‌دهند. همچنین، مقدار عرضه شده در زمان کاهش قیمت مواد اولیه یا بهبود تکنولوژی تولید نیز افزایش می‌یابد. برای تبدیل این گزاره از نوع کیفی به نوع کمی از مفهوم «کشش عرضه» (Elasticity of Supply) استفاده می‌کنیم.

کشش قیمتی عرضه و عوامل تعیین‌کننده آن

مطابق قانون عرضه با افزایش قیمت‌ها، مقدار کالای عرضه‌شده افزایش می‌یابد. کشش قیمتی عرضه، اندازه‌گیری‌کننده پاسخ گویی میزان عرضه شده به تغییرات قیمت است. در صورتی عرضه کشش پذیر است که مقدار عرضه شده به صورت قابل توجهی در زمان تغییر قیمت، واکنش نشان دهد. عرضه در صورتی کشش ناپذیر به شمار می‌رود که با تغییر در قیمت، مقدار عرضه تنها به اندازه ناچیزی تغییر پیدا کند.

کشش قیمتی عرضه بستگی به انعطاف‌پذیری فروشندگان برای تغییر مقدار کالای تولید‌‌ی‌شان دارد. برای مثال، یک تکه زمین معین از نظر عرضه کشش ناپذیر است زیرا این امکان وجود ندارد که این قطعه زمین افزایش یابد یا از آن بیشتر تولید شود.

از طرفی دیگر، کالاهای صنعتی مانند کتاب‌ها، دستگاه‌های اتومبیل و دستگاه‌های تلویزیون، عرضه کشش پذیری دارند زیرا در صورت افزایش قیمت، کارخانه‌های تولید کننده آن‌ها، تولیدشان را افزایش خواهند داد.

در اغلب بازار‌ها، یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر کشش‌پذیری قیمتی عرضه، دوره زمانی در نظر گرفته شده است. عموماً عرضه در بلندمدت در مقایسه با کوتاه‌مدت، کشش پذیرتر است. در طی دوره زمانی کوتاه‌مدت، شرکت‌ها نمی‌توانند به آسانی برای تغییر مقدار تولیدات خود، اندازه کارخانه‌های خود را تغییر دهند.

بنابراین، در کوتاه‌مدت، مقدار کالای عرضه شده خیلی به قیمت پاسخ نمی‌دهد. در دوره‌های زمانی بلندمدت‌تر، شرکت‌ها می‌توانند کارخانه‌های جدید احداث کنند یا کارخانه‌های قبلی خود را ببندند. همچنین، شرکت‌های جدید می‌توانند به بازار وارد شوند و شرکت‌های قدیمی فعالیت خود را متوقف کنند.

در نتیجه، در بلندمدت، مقدار کالای عرضه شده می‌تواند تاثیر پذیری قابل توجهی از تغییرات قیمت داشته باشد.

محاسبه کشش قیمت عرضه

پس از یادگیری مفاهیم اولیه در رابطه با کشش عرضه، بهتر می‌توانیم به صورت دقیق‌تر آن‌را محاسبه کنیم. اقتصاددانان کشش قیمتی عرضه را از تقسیم درصد تغییرات مقدار عرضه شده بر درصد تغییرات قیمت، محاسبه می‌کنند.

برای مثال، فرض کنید که افزایش قیمت بطری شیر از ۲۸۵۰ تومان به ۳۱۵۰ تومان، افزایش تولید بطری شیر را از ۹،۰۰۰ بطری به ۱۱،۰۰۰ بطری به همراه داشته باشد. با استفاده از روش نقطه میانی یا همان روش قوسی، می توانیم کشش قیمتی عرضه را به شکل زیر محاسبه کنیم.

• درصد تغییرات قیمت

$$(3150-2850)/3000=%10$$

• درصد تغییرات مقدار

$$(11,000-9,000)/10,000=%20$$

• کشش قیمتی عرضه

$$frac{%20}{%10}=2.0$$

انواع منحنی‌های عرضه

کشش قیمتی عرضه اندازه‌گیری‌کننده میزان تغییرات بوجود آمده در عرضه با توجه به قیمت و در منحنی عرضه قابل مشاهده است. در نمودار زیر می‌توانید ۵ نمونه منحنی عرضه را مشاهده کنید. در صورت صفر بودن کشش، منحنی عرضه به صورت کامل، کشش ناپذیر و عمودی خواهد بود.